Η άνοια είναι απώλεια της εγκεφαλικής λειτουργίας, που συμβαίνει σε συγκεκριμένες νόσους. Η νόσος Alzheimer (AD), είναι μια μορφή άνοιας, που σταδιακά επιδεινώνεται με το χρόνο. Επηρεάζει τη μνήμη, τη σκέψη και τη συμπεριφορά.
Η διαταραχή της μνήμης, καθώς και προβλήματα με τη γλώσσα, την ικανότητα λήψης αποφάσεων, την κρίση και την προσωπικότητα, αποτελούν απαραίτητα χαρακτηριστικά για τη διάγνωση.
Εναλλακτικές Ονομασίες
Γεροντική άνοια – τύπου Alzheimer (SDAT), SDAT
Αίτια
Η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό αποτελούν παράγοντες κινδύνου για τη AD.
Όσο μεγαλώνετε, ο κίνδυνος να αναπτύξετε AD αυξάνει. Ωστόσο, η ανάπτυξη νόσου Alzheimer δεν αποτελεί μέρος της φυσιολογικής γήρανσης.
Το να έχετε έναν στενό συγγενή εξ αίματος, όπως αδελφό, αδελφή ή γονιό που ανέπτυξε AD, αυξάνει τον κίνδυνο που διατρέχετε.
Το να έχετε επίσης συγκεκριμένο συνδυασμό γονιδίων για πρωτεΐνες που φαίνεται να είναι παθολογικές στη νόσο Alzheimer, αυξάνει επίσης τον κίνδυνό σας.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου που δεν είναι το ίδιο καλά αποδεδειγμένοι περιλαμβάνουν:
– Μακροχρόνια υπέρταση
– Ιστορικό τραυματισμού κεφαλής
– Γένος θηλυκό
Υπάρχουν δύο τύποι AD – πρώιμης εκδήλωσης και όψιμης εκδήλωσης.
Στην πρώιμης εκδήλωσης AD, τα συμπτώματα εμφανίζονται πριν την ηλικία των 60 ετών. Η πρώιμης εκδήλωσης AD είναι πολύ λιγότερο συνηθισμένη από την όψιμης εκδήλωσης. Ωστόσο, τείνει να εξελίσσεται ταχύτατα. Η νόσος πρώιμης εκδήλωσης είναι οικογενής. Αρκετά γονίδια έχουν αναγνωριστεί.
Η όψιμης εκδήλωσης AD, που είναι η πιο κοινή μορφή της νόσου, εκδηλώνεται σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Η όψιμης εκδήλωσης AD εντοπίζεται επίσης σε κάποιες οικογένειες, αλλά ο ρόλος των γονιδίων είναι λιγότερο ξεκάθαρος.
Το αίτιο της AD δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο, αλλά πιστεύεται ότι περιλαμβάνει γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η διάγνωση της AD γίνεται όταν εμφανιστούν συγκεκριμένα συμπτώματα, και διασφαλιστεί ότι δεν υπάρχουν άλλα αίτια άνοιας.
Ο μόνος τρόπος για να είναι κανείς σίγουρος ότι κάποιος έχει AD είναι η εξέταση ενός εγκεφαλικού δείγματος μετά θάνατον. Οι ακόλουθες μεταβολές είναι περισσότερο συνήθεις στον εγκεφαλικό ιστό των ατόμων με AD:
– “Nευροϊνιδιακά δεμάτια” (περιελιγμένα πρωτεϊνικά θραύσματα που συσσωρεύονται μέσα στα νευρικά κύτταρα)
– “Νευριτικές πλάκες” (παθολογικές συναθροίσεις νεκρών και νεκρούμενων νευρικών κυττάρων, άλλων εγκεφαλικών κυττάρων και πρωτεΐνης)
– “Γεροντικές πλάκες” (περιοχές όπου τα προϊόντα των νεκρούμενων νευρικών κυττάρων έχουν συσσωρευτεί γύρων από πρωτεΐνη)
Όταν καταστρέφονται τα νευρικά κύτταρα (νευρώνες), υπάρχει μια μείωση στις χημικές ουσίες που βοηθούν τα νευρικά κύτταρα να στέλνουν μηνύματα το ένα στο άλλο (ονομάζονται νευροδιαβιβαστές). Ως αποτέλεσμα, περιοχές του εγκεφάλου που φυσιολογικά λειτουργούν μαζί, αποσυνδέονται.
Η συγκέντρωση αργιλίου, μολύβδου, υδράργυρου και άλλων ουσιών στον εγκέφαλο δεν θεωρείται πλέον ότι αποτελεί αίτιο της AD.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα άνοιας περιλαμβάνουν δυσκολία σε πολλές περιοχές της νοητικής λειτουργίας, περιλαμβανομένου:
Της γλώσσας
Της μνήμης
Της αντίληψης
Της συναισθηματικής συμπεριφοράς ή προσωπικότητας
Των νοητικών δεξιοτήτων (όπως υπολογισμοί, αφηρημένη σκέψη ή κρίση)
Η άνοια συνήθως εκδηλώνεται αρχικά ως διαταραχή της μνήμης.
Η ήπια νοητική διαταραχή (MCI) είναι το στάδιο μεταξύ της φυσιολογικής απώλειας της βραχυπρόθεσμης μνήμης που οφείλεται στη γήρανση και στην ανάπτυξη AD. Τα άτομα με MCI έχουν ήπια προβλήματα με τη σκέψη και τη μνήμη που δεν παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες. Συνήθως κατανοούν ότι κάτι έχουν ξεχάσει. Δεν αναπτύσσουν όλα τα άτομα με MCI, AD.
Τα συμπτώματα της MCI περιλαμβάνουν:
Λησμονιά πρόσφατων γεγονότων ή συζητήσεων
Δυσκολία στην εκτέλεση περισσότερων της μίας εργασίας κάθε φορά
Δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων
Απαιτείται περισσότερος χρόνος για την εκτέλεση πιο δύσκολων δραστηριοτήτων
Τα πρώιμα συμπτώματα της AD περιλαμβάνουν:
Γλωσσικά προβλήματα, όπως δυσκολία στην ανάκληση των ονομάτων γνωστών αντικειμένων
Αδυναμία ανάκλησης της θέσης κάποιου αντικειμένου
Να χάνεται κανείς σε γνωστές διαδρομές
Μεταβολές της προσωπικότητας και απώλεια των κοινωνικών δεξιοτήτων
Απώλεια του ενδιαφέροντος για πράγματα που προηγουμένως προκαλούσαν ευχαρίστηση, αθυμία
Δυσκολία στην εκτέλεση εργασιών που απαιτούν κάποια σκέψη, που όμως ήταν εύκολες στο παρελθόν, όπως τη διαχείριση του τραπεζικού λογαριασμού, το παίξιμο πολύπλοκων παιχνιδιών (όπως bridge) και την εκμάθηση νέων πληροφοριών ή συνηθειών
Καθώς η AD επιδεινώνεται, τα συμπτώματα γίνονται περισσότερο έκδηλα και παρεμβαίνουν στην ικανότητα φροντίδας του εαυτού. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
Λησμονιά λεπτομερειών για πρόσφατα γεγονότα
Λησμονιά γεγονότων της ίδιας της ζωής σας, απώλεια της επίγνωσης του ποιος είστε
Μεταβολή στα πρότυπα ύπνου, ξυπνώντας συχνά τη νύχτα
Δυσκολία στο διάβασμα ή στο γράψιμο
Φτωχή κρίση και απώλεια της ικανότητα αναγνώρισης κινδύνου
Χρήση λάθος λέξης, λάθος προφορά των λέξεων, ομιλία με μπερδεμένες προτάσεις
Αποτράβηγμα από κοινωνικές επαφές
Παρουσία παραισθήσεων, διαφωνιών, επιθετική και βίαιη συμπεριφορά
Παρουσία αυταπατών, κατάθλιψης, ταραχής
Δυσκολία στην εκτέλεση βασικών εργασιών, όπως προετοιμασία γευμάτων, επιλογή κατάλληλων ρούχων και οδήγηση
Τα άτομα με βαριά AD δεν μπορούν πλέον:
Να κατανοήσουν τη γλώσσα
Να αναγνωρίσουν τα μέλη της οικογένειας
Να εκτελέσουν βασικές δραστηριότητες της καθημερινής διαβίωσης, όπως να φάνε, να ντυθούν και να κάνουν μπάνιο
Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν με τη AD:
Ακράτεια
Προβλήματα κατάποσης
Εξετάσεις και Δοκιμασίες
Η AD μπορεί συχνά να διαγνωστεί από το ιστορικό και την κλινική εξέταση από έναν εξειδικευμένο γιατρό. Ο γιατρός θα πάρει το ιστορικό, θα εκτελέσει μια κλινική εξέταση (περιλαμβάνοντας μια νευρολογική εξέταση) και θα κάνει και μια εξέταση της νοητικής κατάστασης.
Δοκιμασίες μπορούν να παραγγελθούν για να προσδιοριστεί το εάν άλλα ιατρικά προβλήματα θα μπορούσαν να προκαλέσουν άνοια ή να την επιδεινώσουν. Οι παθήσεις αυτές περιλαμβάνουν:
Θυρεοειδοπάθειες
Ανεπάρκεια βιταμινών
Όγκο στον εγκέφαλο
Εγκεφαλικό επεισόδιο
Δηλητηρίαση από φάρμακα
Χρόνια λοίμωξη
Αναιμία
Βαριά κατάθλιψη
Αξονική ή μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου μπορεί να γίνει για την αναζήτηση άλλων αιτίων της άνοιας, όπως ένας όγκος ή εγκεφαλικό επεισόδιο.
Στα πρώτα στάδια της άνοιας, οι εικόνες του εγκεφάλου μπορεί να είναι φυσιολογικές. Σε μετέπειτα στάδια, μια μαγνητική μπορεί να δείξει μειωμένο μέγεθος σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.
Ενώ οι εικόνες δεν επιβεβαιώνουν τη διάγνωση της AD, αποκλείουν εντούτοις άλλα αίτια της άνοιας (όπως εγκεφαλικό επεισόδιο και όγκους).
Αντιμετώπιση
Δυστυχώς, δεν υπάρχει θεραπεία για την AD. Οι στόχοι της αντιμετώπισης της AD είναι να:
Μειωθεί η εξέλιξη της νόσου (αν και αυτό είναι δύσκολο να επιτευχθεί)
Αντιμετωπιστούν τα προβλήματα συμπεριφοράς, η σύγχυση, τα προβλήματα ύπνου και η ταραχή
Τροποποιηθεί το οικιακό περιβάλλον
Υποστηριχθούν τα μέλη της οικογένειας και οι υπόλοιποι φροντιστές
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Τα περισσότερα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση της AD στοχεύουν στην επιβράδυνση του ρυθμού επιδείνωσης των συμπτωμάτων. Το όφελος από αυτά τα φάρμακα είναι συχνά μικρό και οι ασθενείς και οι οικογένειές τους μπορεί να μην βλέπουν κάποια σημαντική αλλαγή.
Οι ασθενείς και οι φροντιστές τους θα πρέπει να ρωτάνε τους γιατρούς τους τα ακόλουθα, αναφορικά με το εάν και πότε θα πρέπει να χρησιμοποιούν αυτά τα φάρμακα:
Ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες του φαρμάκου και εάν αξίζει τον κίνδυνο, με δεδομένο ότι πιθανότατα θα υπάρξει μόνο μια μικρή μεταβολή στη συμπεριφορά ή τη λειτουργία;
Ποιος είναι ο καλύτερος χρόνος στην πορεία της νόσου, για να χρησιμοποιηθεί το φάρμακο;
Είναι διαθέσιμοι δύο τύποι φαρμάκων:
Τα δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη και γκαλανταμίνη επηρεάζουν το επίπεδο της ακετυλοχολίνης στον εγκέφαλο. Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν δυσπεψία, διάρροια, απώλεια της όρεξης, ναυτία, έμετο, μυϊκές κράμπες και κόπωση.
Η μεμαντίνη είναι ένας άλλος τύπος φαρμάκου που έχει εγκριθεί για την αντιμετώπιση της AD. Οι πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν ταραχή ή άγχος.
Μπορεί να απαιτούνται άλλα φάρμακα για τον έλεγχο της επιθετικότητας, της ταραχής ή των επικίνδυνων συμπεριφορών. Συνήθως χορηγούνται σε πολύ μικρές δόσεις.
Μπορεί να είναι απαραίτητο να διακοπούν φάρμακα που επιδεινώνουν τη σύγχυση. Τα φάρμακα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν παυσίπονα, σιμετιδίνη, κατασταλτικά του ΚΝΣ, αντισταμινικά, υπνωτικά και άλλα. Μην αλλάζετε ή σταματάτε τη λήψη των φαρμάκων σας πριν μιλήστε πρώτα με το γιατρό σας.
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ
Πολλοί παίρνουν φυλλικό οξύ (βιταμίνη Β9), βιταμίνη Β12 και βιταμίνη Ε. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η λήψη αυτών των βιταμινών προλαμβάνει την AD ή επιβραδύνει τη νόσο όταν αυτή έχει εκδηλωθεί.
Κάποια άτομα πιστεύουν ότι το γκίνγκο προλαμβάνει ή επιβραδύνει την ανάπτυξη της άνοιας. Ωστόσο, υψηλής ποιότητας μελέτες δεν έχουν δείξει ότι το βότανο αυτό μειώνει τις πιθανότητες ανάπτυξης άνοιας. ΜΗΝ χρησιμοποιείται γκίνγκο εάν λαμβάνεται αντιπηκτικά όπως βαρφαρίνη (Coumadin) ή μια τάξη αντικαταθλιπτικών που ονομάζονται αναστολείς μονοάμινο οξειδάσης (MAOI).
Εάν σκέφτεστε να χρησιμοποιήσετε κάποια φάρμακα ή συμπληρώματα, μιλήστε πρώτα με το γιατρό σας. Θυμηθείτε ότι τα βότανα και τα συμπληρώματα που είναι διαθέσιμα χωρίς ιατρική συνταγή ΔΕΝ υπόκεινται σε έλεγχο από τον ΕΟΦ.
Πρόγνωση
Το πόσο γρήγορα επιδεινώνεται η AD διαφέρει για κάθε άτομο. Εάν η AD αναπτυχθεί γρήγορα, είναι περισσότερο πιθανό να επιδεινωθεί και γρήγορα.
Οι ασθενείς με AD συχνά πεθαίνουν νωρίτερα από το φυσιολογικό, παρόλο που ένας ασθενής μπορεί να ζήσει από 3 έως 20 χρόνια μετά τη διάγνωση.
Η τελική φάση της νόσου μπορεί να διαρκέσει από λίγους μήνες έως αρκετά χρόνια. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο ασθενής ακινητοποιείται και είναι εντελώς ανήμπορος.
Ο θάνατος συνήθως οφείλεται σε λοίμωξη ή ανεπάρκεια κάποιου οργανικού συστήματος.
Πιθανές Επιπλοκές
Απώλεια της ικανότητα λειτουργίας ή αυτο-φροντίδας
Έλκη κατάκλισης, μυϊκές συνολκές (απώλεια της ικανότητας κίνησης των αρθρώσεων εξαιτίας απώλειας της μυϊκής λειτουργίας), λοίμωξη (ιδιαίτερα ουρολοιμώξεις και πνευμονία) και άλλες επιπλοκές που σχετίζονται με την ακινησία στα τελικά στάδια της AD
Πτώσεις και κατάγματα οστών
Απώλεια της ικανότητα αλληλεπίδρασης
Υποσιτισμός και αφυδάτωση
Ανεπάρκεια οργανικών συστημάτων
Επικίνδυνη ή βίαιη συμπεριφορά προς τον εαυτό ή άλλους
Κακομεταχείριση από έναν υπερβολικά πιεσμένο φροντιστή
Πότε να Επικοινωνήσετε με το Γιατρό
Καλέστε το γιατρό σας εάν κάποιο κοντινό σας άτομο βιώνει συμπτώματα γεροντικής άνοιας/τύπου Alzheimer.
Καλέστε το γιατρό σας, εάν ένα άτομα με αυτή τη διαταραχή εκδηλώσει μια ξαφνική μεταβολή στη διανοητική κατάσταση. (μια ξαφνική αλλαγή μπορεί να υποδηλώνει μια άλλη νόσο).
Συζητήστε την κατάσταση με το γιατρό σας εάν φροντίζετε ένα άτομο με αυτή τη διαταραχή και η κατάσταση φτάσει σε σημείο που να μην μπορείτε πλέον να φροντίσετε το άτομο στο σπίτι.
Πρόληψη
Παρόλο που δεν υπάρχει αποδεδειγμένος τρόπος να προληφθεί η AD, υπάρχουν κάποιες πρακτικές που μπορεί να αξίζει να ενσωματώσετε στην καθημερινότητά σας, ιδιαίτερα εάν έχετε οικογενειακό ιστορικό άνοιας. Μιλήστε με το γιατρό σας για οποιαδήποτε από αυτές τις προσεγγίσεις, ιδιαίτερα αυτές που αφορούν τη λήψη φαρμάκων ή συμπληρωμάτων.
Να ακολουθείτε μια φτωχή σε λιπαρά δίαιτα.
Να καταναλώνετε ψάρια κρύων νερών (όπως τόνο, σολομό και σκουμπρί), που είναι πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα, τουλάχιστον 2 με 3 φορές την εβδομάδα.
Μειώστε την πρόσληψη λινολεϊκού οξέος από τη μαργαρίνη, το βούτυρο και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Αυξήστε τα αντιοξειδωτικά, όπως καροτενοειδή, βιταμίνη Ε και βιταμίνη C, καταναλώνοντας σκουρόχρωμα φρούτα και λαχανικά.
Διατηρήστε φυσιολογική αρτηριακή πίεση.
Μείνετε νοητικά και κοινωνικά ενεργοί σε όλη τη ζωή σας.
Εξετάστε τη λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ), όπως ιβουπροφαίνη, σουλινδάκη ή ινδομεθακίνη. Οι στατίνες, μια τάξη φαρμάκων που χρησιμοποιείται για την υψηλή χοληστερόλη, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου της AD. Μιλήστε στο γιατρό σας για τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της χρήσης αυτών των φαρμάκων για πρόληψη.
Επιπρόσθετα, έχει δρομολογηθεί η πρώιμη δοκιμή ενός εμβολίου έναντι της AD.
Πηγή: http://www.iatronet.gr
